توانمند سازی نیروی انسانی (human resources empowerment) دارای مفاهیم و تعاریف متعددی است. از نظر دیدگاه مکانیکی ( ارتباطی ) توانمند سازی منابع انسانی به معنای تفویض اختیار و قدرت تصمیم گیری به رده های پایین سازمان است. از نظر دیدگاه ارگانیکی (انگیزشی ، شناختی) توانمند سازی یک عامل روانشناختی است که به ادراکات و باورهای افراد نسبت به نقش خود در شغل و سازمان ارتباط دارد و به عنوان یک رویکرد نوین انگیزشی است که انگیزش درونی کارکنان از طریق احساس خودکارآمدی افراد در انجام وظایفشان، افزایش می دهد و فرصت شكوفايی اسـتعدادها , توانـايي هـا و شایستگی های کارکنان را فراهم می کند .
توانمند سازی روان شناختی دارای 5 بعد می باشد که شامل موارد زیر است:
- احساس شایستگی
- احساس اعتماد
- احساس موثر بودن
- احساس خودمختاری
- احساس معنی دار بودن شغل
توانمندسازی نیروی انسانی براساس رویکرد مکانیکی
همان گونه که بیان شد براساس این دیدگاه توانمندسازی نیروی انسانی تفویض اختیار و تصمیم گیری به کارکنان رده پایین سازمان است. در این دیدگاه توانمندسازی از سطح مدیریت عالی شروع می شود و مدیریت وظیفه مشخص کردن چشم انداز و تدوین برنامه ها و وظایف کارکنان را بر عهده دارد و همچنین منابع و اطلاعاتی را که کارکنان برای انجام وظایف محوله نیاز دارند، در اختیار آنها قرار می دهد.
براساس رویکرد مکانیکی کارکنان نیز می توانند در تغییرات و اصلاحات در رویه ها و فرایندها را بر عهده بگیرند و در یک محدوده مشخص تصمیم گیری می کنند. در این رویکرد نتایج بیشتر تحت کنترل مدیریت است و کارکنان در قبال نتایج پاسخگو هستند.
مطلب مرتبط: مشاوره منابع انسانی چیست؟
معنای توانمندسازی نیروی انسانی (براساس رویکرد مکانیکی) از نظر صاحب نظران مدیریت
بزرگانی مانند بلانچارد بیان میدارند که توانمند سازی براساس سه مرحله قابل اجرا است:
- سهیم شدن کارکنان در اطلاعات
- جایگزینی گروه ها بجای سلسله مراتب
- طراحی ساختار سازمانی مناسب
صاحبن ظرانی مانند بارون و لامر برای اجرای توانمند سازی کارکنان بر موارد زیر تاکید دارند:
- آموزش کارکنان برای کارکردن به صورت مشارکتی و گروهی و داشتن ابزارهای حل مسئله
- سهیم شدن کارکنان در اطلاعات
- تشکیل تیم هایی که دارای قدرت تصمیم گیری هستند
- تاکید بر پاداش کارکنان در قبال افزایش مسئولیت پذیری و پاسخگویی
توانمندسازی نیروی انسانی براساس رویکرد ارگانیکی
براساس این رویکرد توانمندسازی افراد به عنوان فرایند ریسک پذیری، تغییر، رشد شخصی، اعتماد به کارکنان و تحمل اشتباهات آن ها تعریف شده است.
در این دیدگاه توانمند سازی چیزی نیست که مدیران برای کارکنان به ارمغان آورند بلکه به معنای ادراکات، باورهای شخصی و طرز تلقی افراد در مورد نقش خود در شغل و سازمان است. اما مدیران می توانند بستر لازم برای توانمند تر شدن کارکنان را فراهم آورند و کارکنان توانمند را انتخاب کنند و به کار گمارند. در حقیقت آنچه مهم است این است که افراد باید خودشان احساس ازادی عمل کنند و بدانند که دارای قدرت تصمیم گیری هستند و خودشان را متعلق به سازمان بدانند.
در فرایند توانمند سازی در این دیدگاه کارکنان باید احساس شایستگی، تبحر و حس تاثیر گذاری بر سیستم و سازمانی که در آن کار می کنند را داشته باشند.
معنای توانمندسازی نیروی انسانی (براساس رویکرد ارگانیکی) از نظر صاحب نظران مدیریت
براساس نظر صاحبن ظرانی همچون کانگر و کانگو توانمند سازی عبارت است از فرایند افزایش احساس خودکارامدی در کارکنان به وسیله شناسایی و حفظ شرایطی که موجب ناتوانی آنان شده است.
توماس و ولتهوس برای باورند كه توانمندسازي عبارت است از فرايند افزايش انگيزش دروني نسبت به انجام وظايف محوله كه شامل چهار حوزه شناختي مؤثربودن، شايستگي، معنی دار بودن و حق انتخاب (خود مختاری) می شود.